گفتار 4 ايراني از نگاه انيراني - دورۀ صفويه، شاردن4

استاد ارجمند جناب آقای دکتر مهرداد جوانبخت قبل از هرچیز از زحمات بی دریغ جنابعالی تشکر میکنم. شاردن جهانگردی سوداگر بوده،اما ایران را بسیار دوست داشته و چون تیزبین و باریک بین بوده، نظراتش مورد توجه و استناد نویسندگان معروف فرانسه قرار گرفته.منتسکیو در آثارش بارها برای تایید نظراتش، خواننده را به سفرنامه شاردن رجوع داده.روسو هم عقیده داشته که شاردن چیزی درباره ایران از قلمش دور نمانده.
شاردن مواردی از تزویر و فریبکاری هم میهنان ما را دیده و این نظر را داده،اما زمان و فی الواقع "تاریخ" نشان داد که نظر او درباره ایرانیان درست نبوده و این خود ملل استعمارگر اروپایی هستند که سزاوار این صفاتند.شاردن هم اگر زنده بود و فجایعی که استعمارگران انگلیسی،روسی،بل ژیکی،هلندی،فران سوی،پرتغالی،اسپ انیایی،آلمانی،ا یتالیایی در دنیا مرتکب شدند می دید نظرش را تصحیح میکرد و شاید او هم به این نتیجه میرسید که"اروپاییها بالاخص انگلیسیها محيل ترين، مزورترين، فريبكارترين اقوام جهانند."

با درود به استاد ارجمند دکتر مهرداد جوانبخت
شاردن ایران را بسیار دوست داشته ولی این امر مانع نمیشده که نقایص را نبیند . مقایسه سه ملت از نگاه شاردن می تواند یاری دهنده باشد .
کرویس در کتاب خود نوشته است با آنکه شاردن سه بار از ترکیه گذشته و پنج سال در هند به سر برده بسیار کم از آنها سخن گفته است زیرا برق تماسی که با ایران پیدا کرد در امپراتوریهای باب عالی و مغول کبیر در وی پدید نیامد... "... شاردن احساس کلی خود را از اقامت در ایران ، هند و ترکیه چنین خلاصه کرد : "ایرانیان خوش فکر و باهوش، پر شور و با پشتکار، نکته سنج و ریزه کار، با قضاوت و محتاط هستند.در قساوت خشن ترکها و جهل و بی اطلاعی فاحش هندیان که کشورشان میان آنان قرار گرفته، به هیچ روی شریک نیستند.آداب و اخلاق ملایم و متمدنانه دارند و فکرشان توانا و برخوردار از روشنی است." ( شاردن و ایران/ دیرک وان در کرویس ؛ ترجمه حمزه اخوان تقوی – تهران : نشر و پژوهش فرزان روز ، 1380. ص123)

صد البته شاردن هم قدیس نبوده! او تعریف کرده که چطور الماسهای وامانده اش را به جای الماس های تازه از اروپا رسیده آب کرده! آنهم به چه کسانی؟ درباریانی که او را طرف اعتماد خود میدانسته اند!
شاردن ایرانیان را محيل ترين، مزورترين، فريبكارترين و متملق ترين اقوام جهان خوانده اما متن زیر را بخوانید و ببینید کدامشان محیل تر و فریبکارتر بوده اند؟ شاردن یا درباریان ایران؟
«... ناظر منتظر بود مانند سال 1673 جواهر فراوان و بسیار گرانبها ببینند. اما آنچه من آورده بودم...چیزهایی بود که نه در ایران و نه در هندوستان به فروش نرسیده بود و چنان ریخت آنها را تغییر داده و از آنها جواهر دیگری به سبک و اسلوب مملکت ساخته بودم که ارباب بزرگ و همۀ دربار فریب خوردند.هیچکس این سنگها و گوهرها را نشناخت و من آنها را به عنوان رسیده های تازه از فرانسه معرفی کردم.» ( شاردن و ایران/ ص389)

از یک وجه دیگر هم می توان به سراغ شاردن رفت و آن نحوه اظهارنظر کردن اوست! شاردن برای اقوام دیگر هم حکمهای اینچنینی داده! برای نمونه شاردن درباره انگلیسیها گفته: «انگلیسیان بیش از آن همدیگر را می شناسند که یکی به دیگری اعتماد کند. در حقیقت با آن نیرنگها و ظاهرسازیها و تقلبها که در تمشیت امور عامه به کار می برند، در هیچ کشوری از جهان مانند و قیاس ندارند ...» ( شاردن و ایران/ ص399)
با تشکر و سپاس

استاد از آینه ایکه جلوی چهره مان گذاشتید ممنون