بررسی سریال حریم سلطان- 20

القاص میرزا شاهزاده پناهنده ایرانی در سریال حریم سلطان

بررسی سریال حریم سلطان- 20

آخر و عاقبت القاص میرزا (برادر شاه طهماسب صفوی)

 القاص میرزا (1549-1516م) دومین پسر شاه اسماعیل اول صفوی و برادر تنی و کوچکتر شاه طهماسب اول بود. او پس از مدتی از برادرش سرپیچی کرد و به دربار امپراتوری عثمانی پناهنده شد. متأسفانه دوبله کنندگان سریال حریم سلطان آگاهانه و عامدانه به دروغ، القاص میرزا (1) را برادر پادشاه ازبکان، عبدالله ازبک(!) معرفی کردند. (2)

يوزف هامر پورگشتال (1856-1774) در کتاب خود به نام «تاریخ امپراتوری عثمانی»، در مورد شاهزاده پناهندۀ ایرانی چنین نقل کرده است:

«[در سال 1547میلادی] یکی از تماشاها که بنظر اهل درخانه [دربخانه] و اهالی اسلامبول بسیار بزرگ و تازه می آمد ورود شاهزاده ایران القاص میرزا برادر شاه طهماسب بود که از دشت قبچاق و قرادنکیز عبور کرده خود را به دربار سلطانی که پناهگاه پادشاهان و پادشاه زادگان بود رسانیده بود... هدایای نفیسه از جانب سلطان [سلیمان] و وزرا برای شاهزاده آوردند، هدایای سلطان شامل بود بر کیسه های مملو از مسکوکات طلا و نقره و بسته های شالهای کشمیری با اقشمه نفیسه از جنس های مختلف و کمندها از اسبان اصیل راهوار و قطارها از استران و اشتران باربردار و جمع کثیری از غلامان و کنیزان سفید و سیاه و از جانب [خرم سلطان] پیراهن های اعلا که به دست خود دوخته بود با دستمال های ابریشمین و تحفه های دیگر فرستاده شد.(3) 

چون این همه اکرام و احسان در حق شاهزاده قزلباش بعمل آمد سنی های متعصب بصدا در آمدند که چرا باید در حق شاهزاده شیعه که از جمله روافض و شایسته آتش دوزخ است و در حقیقت خائن دولت و ملت و مذهب می باشد اینهمه احسان و اکرام و احترام ملاحظه و منظور بشود. چون این اقوال به سمع سلطان [سلیمان] رسید همین قدر فرمود که ما آنچه مقتضی شأن و اعتبار دولت بود در خصوص مهمان نوازی بعمل آوردیم، اگر مهمان ما خیال خیانت دارد جزا و سزای او را بخداوند قادر متعال وا می گذاریم.

... پس از تصرف شهر [تبریز]، چون القاص میرزا میل داشت که تبریز به او واگذار شود از سلطان [سلیمان] استدعا نمود که اهالی شهر را قتل عام فرماید یا حکم کند تا اخراج بلد نموده به ولایت دیگر نقل نمایند. سلطان استدعای او را مردود داشته روانه شروان گردید آن شهر را نیز متصرف و مضبوط نموده پنج روز در آنجا توقف کرد و در کمال سختی و تشدد قشون خود را منتظم نگاهداشت و از آنجا به طرف وان حرکت کرد. (5) 

... القاص میرزا شاهزاده ایرانی که عساکر عثمانی از وجود او منزجر بودند از سلطان [سلیمان] با جد و جهد تمام استدعا می کرد که او را مأمور تاخت و تاز ولایات قم و کاشان و اصفهان فرماید اذن داده شد که از پی انجام مقصود خود برود.» (6)

مینیاتوری از القاص میرزا در محضر سلطان سلیمان قانونی

سلطان سلیمان، القاص میرزا را همراه با لشکری از عثمانی‌ها به سوی مناطق مرکزی ایران فرستاد. القاص میرزا از راه کردستان به همدان و سپس قم رفت و آنجا را غارت کرد. پس از آن به کاشان رسید، اما با شنیدن خبر آمدن برادرش، شاه طهماسب، به آن حدود، متوجه اصفهان شد. مردم اصفهان پایداری سختی کردند و او نتوانست این شهر را تصرف کند و با رسیدن بهرام میرزا (برادر خودش که سردار سپاه شاه طهماسب بود)، به سوی فارس رفت و مردم ایزدخواست را قتل‌عام کرد. ولی شیراز را نتوانست تصرف کند و از ترس سپاهیان قزلباش رهسپار خوزستان و سپس بغداد شد.

«در ایام توقف [سلطان سلیمان در اردوی] حلب، هدایای القاص میرزا از بابت غارت ولایات ایران از لحاظ سلطانی در گذشت. شاهزاده القاص میرزا از نفایس امتعه ولایات منهوبه ایران هدایای بسیار از برای سلطان فرستاد از آن جمله بودند قرآن های خوب و شاهنامه های مرغوب و دیوانهای شعرای نامی که در جلدهای گرانبها مجلد شده بودند با شمشیرهای و اسلحه دیگر که الماس ها و جواهرات نفیسه در آنها به کار برده شده بودند با پارچه های عود و عنبر و مشک و با کیسه های مملو از فیروزه های نیشابور و لعل ها و یاقوت های بدخشان و اقشمه لطیفه هندوستان و بقچه های شال های کشمیری و فرش های ایرانی با جل ها و غاشیه های خراسانی و اقشمه گرانبهای دیگر.

... در اول ماه ژون سلطان سلیمان از اردوی حلب حرکت کرده پنج روز بعد سلطان بایزید را مرخص کرده به مقر حکومت خود روانه فرمود و خود از فرات عبور کرده در آلمالو اردو زد و در آنجا القاص میرزا را به حضور خود احضار فرمود، لیکن چون شاهزاده ایرانی از سلطان بدگمان شده بود از آمدن به حضور احتراز نمود و اگرچه تب شدیدی به وجود او عارض شده بود از شدت اضطراب و کثرت اضطرار به طرف چنار فرار نمود و در آنجا برادرش شاهزاده سهراب غفلتاً بر او تاخته اسیرش کرد و به خدمت شاه طهماسب ببرد و بر حسب امر شاه در یکی از قلاع محکمه به حبس ابدی محبوس گردید.» (7) 

رستم پاشا و القاص میرزا در سریال حریم سلطان

بنا بر روایت تذکرهٔ شاه طهماسب اول، وی به دلیل عرق برادری از کشتن القاص میرزا صرف نظر کرد، ولی چون به او اعتماد نداشت، به صلاحدید ریش‌سفیدان صوفی، او را در قلعه الموت محبوس ساخت. اما صاحب احسن التواریخ محبس او را قلعه قهقهه دانسته و گوید: «پس از یک هفته در آنجا هلاک شد.»

در حقیقت پس از مدتی القاص میرزا از دژ قهقهه به قلعه الموت فرستاده شد و چند تن از نگهبانان به انتقام قتل خویشان خود ، او را در سال 1549م در زندان کشتند. بی تردید مرگ القاص میرزا با توافق برادرش شاه طهماسب صورت پذیرفته است.

شاه طهماسب اول دربارهٔ این رویداد می‌گوید: «بعد از چند روز دیدم که از من ایمن نیست و دائم بتفکر است، او را همراه ابراهیم خان و حسن بیک یوزباشی کرده به قلعه فرستادم. ایشان او را به قلعهٔ الموت برده حبس کرده، آمدند. پس از شش روز جمعی که در قلعه او را نگاه می‌داشتند غافل گردیدند و دو سه نفر که در آنجا بودند و القاص میرزا پدر ایشان را کشته بود ایشان هم به قصاص پدر خود، او را از قلعه به زیر انداختند. بعد از مردن او عالم امن شد.»

1393/4/29   

مهرداد جوانبخت

--

مطالب مرتبط:

سریال «حریم سلطان» - درخور نقد و بررسی

بررسی سریال حریم سلطان-1   اسطوره زدایی و رفتن به سمت تاریخ

بررسی سریال حریم سلطان-2   پیروزی درخشان سلطان سلیمان، این بار بدون شمشیر

بررسی سریال حریم سلطان-3   کارزار پدرها و پسرها برای نشستن و ماندن بر سریر قدرت

بررسی سریال حریم سلطان-4   سلطان سلیمان ، جناب کادی و خواجه حافظ شیرازی!

بررسی سریال حریم سلطان-5   پنج اشتباه سلطان سلیمان(در قرن شانزدهم) از نگاه یک مورخ ترک(در قرن هفدهم)!

بررسی سریال حریم سلطان-8  امیرکبیر عثمانی ها، ابراهیم پاشا!

بررسی سریال حریم سلطان-9  صدراعظم های سلطان سلیمان

 بررسی سریال حریم سلطان-10 فرمانروایی زنان سوگلی در امپراتوري عثماني

بررسی سریال حریم سلطان-11  سلطانی با دو آرامگاه

بررسی سریال حریم سلطان- 12  دنیا در دورۀ زندگانی سلطان سلیمان باشکوه

بررسی سریال حریم سلطان - 13  رستم پاشا وقتی مُرد آسمان آبی نبود!

بررسی سریال حریم سلطان- 14   دو نامه از شاه طهماسب صفوی به سلطان سلیمان قانونی

بررسی سریال حریم سلطان- 15  نامه مهین بانو(خواهر شاه طهماسب) به خرم سلطان

بررسی سریال حریم سلطان- 16  سلاطین عثمانی و ترفند لباس زنانه!

بررسی سریال حریم سلطان- 17  هدایای پادشاه ایران به مناسبت به سلطنت رسیدن شاهزاده سلیم

بررسی سریال حریم سلطان- 18  واکنش مردم ترکیه به قتل شاهزاده مصطفی در زمان خود و 461 سال پس از آن

بررسی سریال حریم سلطان- 19  فرجامی فرجام سلطان سلیم میگسار را  رقم زد!

بررسی سریال حریم سلطان- 20  آخر و عاقبت القاص میرزا (برادر شاه طهماسب صفوی)

بررسی سریال حریم سلطان- 21  پناهندگی شاهزاده بایزید به ایرانبه روایت هامر پورگشتال

بررسی سریال حریم سلطان- 22  پناهندگی شاهزاده بایزید به ایران به روایت شاه طهماسب

--
پی نوشت:
1. القاص میرزا به صورت های القاس، القاسب، القاسپ، الکاس و ارکاسس هم نوشته شده است.
2. در دوبلۀ قسمت های نخستین سریال حریم سلطان، شاه طهماسب اول صفوی به نام واهی «شاه ژوزف» معرفی شده بود و این بار  «عبدالله ازبک»!
3. تاريخ امپراطوري عثماني(ج2). هامر پورگشتال، يوزف. ترجمه علي آبادي، ميرزا زكي. انتشارات زرين. چاپ اول 1367. ص1187.
4. همان، ص1188.
5. همان، ص1189.
6. همان، ص1190.
7. همان، ص1191. 

اشتراک گذاری